Sức khỏe tinh thần tại nơi làm việc không còn là vấn đề cá nhân mà đã trở thành một thách thức chung của toàn doanh nghiệp. Trong bối cảnh hậu Covid, nhiều người lao động vẫn âm thầm đối mặt với khủng hoảng tinh thần nhưng không dám lên tiếng vì lo ngại bị phán xét hoặc ảnh hưởng đến sự nghiệp. Đáng chú ý, khi không được nhận diện và xử lý kịp thời, những vấn đề này không chỉ tác động đến cá nhân mà còn làm suy giảm hiệu suất và văn hóa của toàn tổ chức.
Trong webinar “Khủng hoảng sức khỏe tinh thần tại nơi làm việc”, anh Thắng Huỳnh và cô Rhianon Walls – chuyên gia tư vấn tâm lý với hơn 30 năm kinh nghiệm tại Úc và Việt Nam, đã mang đến những góc nhìn chuyên sâu và giải pháp thiết thực. Hãy cùng Talent Brand khám phá cách nhận diện, ứng phó và xây dựng văn hóa doanh nghiệp hỗ trợ sức khỏe tinh thần hiệu quả!
Nhận diện các dấu hiệu khủng hoảng sức khỏe tinh thần tại nơi làm việc
Để hiểu rõ vấn đề, điều quan trọng là nhận thức được không phải mọi trạng thái căng thẳng đều mang tính tiêu cực. Trong buổi webinar, cô Rhianon đã phân tích chi tiết về hai loại căng thẳng có tác động khác nhau đến cơ thể và tinh thần:
Căng thẳng tích cực (Eustress)
Căng thẳng tích cực là dạng căng thẳng “lành mạnh” mà cơ thể chúng ta cần để phát triển. Đây là loại căng thẳng ngắn hạn, có thể kiểm soát được và thường xuất hiện khi:
🔹Chúng ta phải đối mặt với một thử thách mới nhưng khả thi
🔹Chuẩn bị cho một buổi thuyết trình quan trọng
🔹Bắt đầu một dự án thú vị
🔹Làm việc để đạt deadline hợp lý
Căng thẳng tiêu cực (Distress)
Đây là loại căng thẳng mãn tính, kéo dài và có thể gây ra những tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Căng thẳng tiêu cực xảy ra khi:
🔹Chúng ta liên tục phải đối mặt với áp lực quá mức
🔹Làm việc trong môi trường độc hại
🔹Không có khả năng kiểm soát tình huống
🔹Không nhận được sự hỗ trợ cần thiết
Vấn đề bắt đầu khi khả năng ứng phó với căng thẳng công việc bị quá tải. Những dấu hiệu về khủng hoảng tinh thần nơi làm việc này thường rất dễ bị bỏ qua hoặc bị hiểu lầm trong môi trường công sở:
👉 Biểu hiện tâm lý và cảm xúc: Cảm giác mất kiểm soát, bất lực trước nguồn căng thẳng, lo âu quá mức, khả năng tập trung suy giảm, dễ cáu gắt, tâm trạng thất thường và cảm giác vô vọng trong công việc.
👉 Thay đổi về hành vi: Khóc không kiểm soát, trốn tránh trách nhiệm, mất quan tâm đến ngoại hình, thu mình cô lập, không còn hứng thú với hoạt động yêu thích và có xu hướng lạm dụng chất kích thích.
👉 Dấu hiệu thể chất: Rối loạn tiêu hóa, đau nhức cơ vai cổ lưng, đau đầu chóng mặt, đau tức ngực và mệt mỏi kéo dài chỉ muốn ngủ.
Thách thức của việc nhận diện vấn đề sức khỏe tinh thần tại nơi làm việc
Một trong những rào cản lớn nhất trong việc hỗ trợ sức khỏe tinh thần tại công sở chính là xu hướng diễn giải sai các dấu hiệu cảnh báo. Nhiều biểu hiện của trầm cảm nơi làm việc, lo âu hay burnout thường bị quy kết đơn giản là “lười biếng” hoặc “thái độ làm việc kém”. Đặc biệt trong môi trường làm việc áp lực cao với thời hạn dồn dập, ranh giới giữa stress công việc bình thường và khủng hoảng tinh thần ở người lao động trở nên mong manh hơn bao giờ hết.
Cô Rhianon Wall nhấn mạnh về tầm quan trọng của việc tránh đưa ra những kết luận vội vàng. Thay vào đó, cách tiếp cận hiệu quả là đặt những câu hỏi mở và thể hiện sự quan tâm chân thành.
“Khi không nhận ra các dấu hiệu của trầm cảm công việc hoặc lo âu mãn tính, chúng ta có thể vô tình gắn mác cho đồng nghiệp là ‘thiếu trách nhiệm’, ‘đạo đức làm việc kém’ hoặc ‘không đủ năng lực’,” cô Rhianon chia sẻ. “Những nhận định như vậy không chỉ không giải quyết được vấn đề gốc rễ mà còn làm trầm trọng thêm cảm giác vô giá trị và bất lực mà người đó đang phải đối mặt trong môi trường công sở.”
Trong vai trò lãnh đạo hoặc chuyên viên nhân sự, việc phát triển kỹ năng nhận diện và phân biệt giữa vấn đề thái độ thực sự và biểu hiện của sức khỏe tinh thần kém trở thành yếu tố then chốt để xây dựng văn hóa doanh nghiệp lành mạnh và triển khai chương trình wellness hỗ trợ hiệu quả cho nhân viên.
Ứng phó khủng hoảng sức khỏe tinh thần nơi làm việc hiệu quả – Hướng dẫn thực tiễn với mô hình ASSIST
Khi phát hiện các dấu hiệu khủng hoảng tinh thần ở đồng nghiệp hoặc nhân viên, cách thức tiếp cận ban đầu có thể quyết định hiệu quả của toàn bộ quá trình hỗ trợ. Chuyên gia tâm lý Rhianon đề xuất sử dụng các câu hỏi mở và cách diễn đạt không mang tính phán xét để khởi đầu cuộc trò chuyện một cách tự nhiên và tôn trọng trong môi trường làm việc căng thẳng:
🔹”Bạn có ổn không?”
🔹”Tôi lo lắng cho bạn.”
🔹”Thi thoảng trò chuyện sẽ giúp ích, mình đi uống cà phê nhé?”
🔹”Bạn có vẻ đang gặp khó khăn trong công việc, tôi có thể giúp gì không?”
🔹”Kết quả công việc quan trọng, nhưng bạn cũng quan trọng như vậy, chúng ta cần nói chuyện.”
Trong phần thảo luận về quản lý stress tại nơi làm việc, anh Thắng đã chỉ ra một thách thức đặc trưng trong văn hóa giao tiếp của người Việt: xu hướng đưa ra kết luận nhanh chóng thay vì đặt câu hỏi và lắng nghe. Thách thức này càng trở nên phức tạp trong môi trường công sở áp lực cao, nơi ranh giới giữa sự quan tâm chân thành và can thiệp quá mức vào đời tư của đồng nghiệp thường khá mơ hồ.
Việc tạo ra không gian an toàn cho cuộc trò chuyện là yếu tố then chốt. Người khởi xướng cuộc nói chuyện cần thể hiện sự quan tâm thực sự, đồng thời tôn trọng không gian cá nhân và quyền được từ chối của đối phương. Đây không chỉ là kỹ năng giao tiếp mà còn là một phần quan trọng trong việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp lành mạnh, nơi sức khỏe tinh thần được đề cao và bảo vệ.
Mô hình ASSIST – Công cụ tiếp cận hiệu quả
Mô hình ASSIST – một khung hành động có cấu trúc giúp người lao động và các nhà quản lý có thể tiếp cận, hỗ trợ và hướng dẫn đồng nghiệp đang gặp khủng hoảng tinh thần. Quy trình này được thiết kế với 6 bước then chốt:
A (Assess and Assist with any crises): Đánh giá và hỗ trợ nếu có khủng hoảng
S (Sincerely Listen to the person): Lắng nghe chân thành
S (Support and Provide Information): Hỗ trợ và cung cấp thông tin
I (Involve Professional help when needed): Tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp khi cần
S (Significant others involved): Liên hệ với những người liên quan
T (Take person to hospital if they are in danger): Hành động để đảm bảo an toàn
Việc áp dụng mô hình ASSIST không đòi hỏi người hỗ trợ phải là chuyên gia tâm lý, nhưng đòi hỏi sự kiên nhẫn, lắng nghe tích cực và thấu cảm. Hai bước đầu tiên (đánh giá và lắng nghe) là nền tảng quan trọng nhất, tạo điều kiện cho các bước tiếp theo diễn ra một cách tự nhiên và hiệu quả. Đồng thời, chúng ta nên bình thường hóa việc nói về sức khỏe tinh thần tại nơi làm việc, và có thể chọn thời điểm phù hợp như giờ nghỉ trưa hoặc ngoài giờ làm để trò chuyện.
Phòng ngừa khủng hoảng sức khỏe tinh thần nơi làm việc – 5 cách thực hành tại doanh nghiệp
Tận dụng tối đa các ứng dụng trực tuyến
Các nền tảng kỹ thuật số hiện nay cung cấp nhiều công cụ hỗ trợ sức khỏe tinh thần hiệu quả. Doanh nghiệp có thể đăng ký các dịch vụ uy tín, giúp nhân viên nhận thức rằng căng thẳng công việc, lo âu và trầm cảm ở công sở là những trạng thái phổ biến, có thể được nhận diện và giải quyết. Những ứng dụng này tạo không gian riêng tư để nhân viên tìm hiểu và thực hành các kỹ thuật quản lý cảm xúc mà không lo ngại về sự phán xét.
Xây dựng môi trường làm việc an toàn về mặt tâm lý
Môi trường làm việc lành mạnh cần được xây dựng trên nền tảng tôn trọng và tin tưởng lẫn nhau. Đội ngũ nhân sự cần hiểu rõ nhân viên không chỉ qua góc độ công việc mà còn là con người toàn diện với cuộc sống cá nhân. Quản lý trực tiếp nên được đào tạo để nhận biết sớm những thay đổi hành vi và tâm trạng của thành viên trong nhóm, từ đó có biện pháp phòng ngừa burnout kịp thời.
Thực hiện việc hỏi thăm thường xuyên
Việc quan tâm đến sức khỏe tinh thần có thể được lồng ghép tự nhiên qua các cuộc trò chuyện không chính thức thay vì những buổi gặp mặt chính thức. Đối với những trường hợp đã được chẩn đoán vấn đề tâm lý, việc thiết lập hệ thống theo dõi đơn giản như mô hình “đèn giao thông” (xanh – ổn định, vàng – căng thẳng, đỏ – cần hỗ trợ) có thể giúp cả nhân viên và quản lý nhận biết thời điểm cần can thiệp để giảm áp lực công việc.
Xây dựng bộ công cụ hỗ trợ sức khỏe tinh thần
Mỗi doanh nghiệp nên phát triển bộ công cụ hỗ trợ sức khỏe tinh thần phù hợp với đặc thù văn hóa và ngành nghề. Những công cụ này có thể bao gồm tài liệu hướng dẫn, thiết bị hỗ trợ như tai nghe chống ồn cho người dễ bị quá tải giác quan, và các chính sách làm việc linh hoạt cho work-life balance. Quan trọng nhất là thiết kế những giải pháp này dựa trên nhu cầu thực tế của nhân viên đang đối mặt với stress công việc.
Phát triển phong cách lãnh đạo tích cực
Người lãnh đạo hiệu quả cần phát triển hiểu biết sâu sắc về sức khỏe tinh thần và trau dồi kỹ năng lắng nghe chủ động. Việc duy trì tương tác thường xuyên với đội ngũ, thực hiện các buổi trao đổi cá nhân khi cần thiết, và thể hiện sự kiên nhẫn khi đồng nghiệp gặp khó khăn do áp lực công việc sẽ xây dựng mối quan hệ tin cậy và tăng cường khả năng phục hồi của tổ chức trước các vấn đề lo âu và trầm cảm trong môi trường doanh nghiệp.
Case Study: Khi doanh nghiệp đặt sức khỏe tinh thần lên hàng đầu
Trong phần thảo luận về các giải pháp thực tiễn, cô Rhianon chia sẻ một case study từ một công ty công nghệ tại Úc. Đối mặt với tỷ lệ căng thẳng cao và xu hướng nghỉ việc gia tăng theo kết quả khảo sát nội bộ, doanh nghiệp này đã triển khai chiến lược toàn diện về sức khỏe tinh thần nơi làm việc.
Các giải pháp bao gồm việc tích hợp yếu tố sức khỏe tinh thần vào chương trình phát triển nhân sự, cải thiện quy trình lập kế hoạch dự án, giới hạn làm thêm giờ để cân bằng công việc-cuộc sống, đầu tư vào ứng dụng hỗ trợ và thiết lập Chương trình Hỗ trợ Nhân viên (EAP). Đặc biệt, sáng kiến “Wellness Wednesday” – ngày không họp hành, cùng với đào tạo đội ngũ quản lý về sức khỏe tinh thần đã tạo nên sự khác biệt đáng kể.
Kết quả sau 6 tháng triển khai đã minh chứng rõ ràng cho giá trị của những thay đổi trong môi trường làm việc này. Tỷ lệ lỗi chương trình giảm đáng kể từ 7.4% xuống còn 3.1%. Tỷ lệ nhân viên báo cáo cân bằng công việc-cuộc sống tốt tăng từ 38% lên 72%. Việc sử dụng các công cụ và tài nguyên sức khỏe tinh thần cũng tăng mạnh từ 11% lên 44%. Đặc biệt ấn tượng là tỷ lệ nhân viên nghỉ việc giảm hơn một nửa, từ 18% xuống còn 8%.
Bài học từ trường hợp này cho thấy việc bình thường hóa các cuộc thảo luận về sức khỏe tinh thần tại nơi làm việc có thể mang lại lợi ích to lớn. Những thay đổi tưởng chừng nhỏ trong văn hóa doanh nghiệp lại có thể tạo ra tác động đáng kể đến hiệu suất và sự hài lòng của nhân viên. Xây dựng kế hoạch làm việc bền vững và vai trò tiên phong của đội ngũ lãnh đạo chính là những yếu tố then chốt để chuyển đổi văn hóa tổ chức thành công.
Tóm lại, khủng hoảng sức khỏe tinh thần tại nơi làm việc không chỉ là vấn đề cá nhân mà còn là thách thức chung của toàn doanh nghiệp. Việc xây dựng một văn hóa tổ chức chú trọng đến sức khỏe tinh thần không chỉ là trách nhiệm nhân văn mà còn là chiến lược kinh doanh thông minh, mang lại lợi ích thực tế về hiệu suất, chất lượng và sự gắn bó của nhân viên.
Hãy biến việc quan tâm đến sức khỏe tinh thần trở thành một phần tự nhiên của văn hóa tổ chức, bởi một doanh nghiệp vững mạnh chỉ có thể được xây dựng từ những con người khỏe mạnh – cả về thể chất lẫn tinh thần!
📌 Talent Brand hiện đang cung cấp giải pháp Chương trình Hỗ trợ Nhân viên (EAP) được thiết kế phù hợp với quy mô và nguồn lực của doanh nghiệp. Giải pháp này không chỉ giúp nâng cao sức khỏe tinh thần của đội ngũ mà còn tạo lợi thế cạnh tranh bền vững trong việc thu hút và giữ chân nhân tài. Quý doanh nghiệp quan tâm, vui lòng liên hệ để được tư vấn chi tiết về cách triển khai EAP hiệu quả và tiết kiệm chi phí.
Vui lòng xem video sự kiện tại đây: https://employerbranding.vn/courses/talent-brand-talk-13-khung-hoang-suc-khoe-tinh-than-tai-noi-lam-viec-nhan-dien-tiep-can-va-huong-xu-ly-cho-doanh-nghiep-cung-dien-gia-rhianon-walls/
